Çocuk Evlat Edinmek

Bir çocuk evlat edinmek... Herkesin “ne güzel şey” dediği ancak kolay kolay cesaret edilemeyen bir durum. Yasal ve toplumsal sorumlulukları olduğu doğru, ancak zannedildiği kadar da zor değil.

Karşılıklı anlaşarak mı, kurumdan mı?

İki durum var. Birincisi, çocuğun biyolojik ebeveynleri ile anlaşma sağlayarak evlat edinme. Bu genelde evlilik dışı birliktelikten dünyaya gelen çocuklar söz konusu olduğunda ya da farklı sebeplerden dolayı çocuğuna bakması mümkün olmayan kişiler ile yapılan anlaşmadır. Ancak sadece biz anlaştık demek yeterli değil, uygulamada rıza davası denen biyolojik ebeveynlerin rızalarını tespit hükmü altına alan bir davanın açılması, kararın kesinleşmesinin üzerinden de 1 yıl geçmesi, bu bir yıl içinde evlat edinenlerin çocuğa bakmış olması gerekli, ancak ondan sonra mahkemeye başvuru yapılarak evlat edinme işlemi sonuçlandırılacaktır. Bu gibi bir taraflararası anlaşmanın bazı sakıncaları olabilir. Şöyle ki, biyolojik ebeveynler, rızalarının mahkemece tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak altı hafta içinde rızalarını aynı usulle geri alabilirler. Geri almadan sonra yeniden rıza verirlerse, bu rıza artık kesindir. İster bu gibi rıza yönünden olsun, ister evlatlık ilişkisinin devam etme sürecinde olsun biyolojik ebeveynlerden kaynaklanacak maddi, manevi sorunlar olabilir. Yine de tamamen kişilerin yapısına bağlı.

İkinci durum çocuk esirgeme kurumlarından çocuk evlat edinmek. Bu, beklenmedik kişilerle ve taleplerle karşılaşma olasılığı bakımından daha güvenilir görülüyor. Ancak tabi mülakat, yaşam tarzınızın kurum tarafından gözlenmesi gibi süreçler var. Kurumlar evlatlık veren aile ile evlat edinen ailenin bilgilerini birbirlerine vermez. Ancak gün gelip de evlat edinilen öğrenmek isterse, bu bilgiler evlat edinilene verilir. Dava süreci ise aynıdır.

Şartlar nelerdir?

Birçok şart var. Evlat edinen, evlat edinilenden en az onsekiz yaş büyük olmalıdır. Eşler kural olarak beraber evlat edinebilirler, bunun için evlilikleri minimum beş yıldır devam ediyor olmalıdır. Eşlerin evliliği beş yılı tamamlamamış ise bu kez yaşlarına bakılır, otuz yaşını tamamlamış olmaları aranır. Evlilikleri en az iki yıldır sürmüş olması kaydı ile eşlerden biri, diğer eşin çocuğunu evlat edinebilir. Eşlerden biri otuz yaşını bitirmiş olması şartı ile diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olduğunu veya iki yıldır kayıp olduğunu veyahut iki yıldan fazla olmak üzere birbirlerinden ayrı yaşıyor olduklarını kanıtlarsa, tek başına da evlat edinebilir. Otuz yaşını doldurmuş olan evli olmayan kişiler de tek başına evlat edinebilir. Her halükarda makhum olunan herhangi bir yüz kızartıcı suç olmamalıdır. Ekonomik durumun elverişli olması, evlat edinecek kişinin yabancı uyruklu olması halinde oturma (ve hatta çalışma) izninin bulunuyor olması gibi ikincil faktörler, kurumun yapacağı mülakatlarda ve mahkemenin kanaatinde etkilidir. Çocuk ayırt etme gücüne sahip yaştaysa onun da rızası olmalıdır.

Ücret karşılığı değildir, aile içi evlat edinilebilir ancak mahkeme kararı olmadan olmaz

Mahkeme kararı olmadan evlatlık bağı kurulmaz. Ve evlatlık ilişkisi katiyen para karşılığı olmaz. Para karşılığı evlatlık vermek, evlatlık işlemlerine aracılık etmek gibi eylemler TCK kapsamında insan ticareti suçunu oluşturur. Başkasına ait bebeği kendi çocuklarıymış gibi göstererek nüfusa kaydını yaptırmak da evlat edinmek değildir, TCK kapsamında çocuğun soy bağını değiştirme suçunu oluşturur. Evlatlık olarak verme taahhüdü diye bir şey de yasal değildir, evlat “rezerve” edilemez. Böyle bir taahhüt, ya da evlat edinmek için verilen para, kanunen “eksik borç” olarak kabul edilmektedir. Bu şu demek; borcun yerine getirilmemesi halinde dava açılamaz, ancak olur da borç yerine getirilirse ödeme ya da taahhüdün geri alınması istenemez.

Aile içi evlat edinmek ise mümkündür. Örneğin bir kişi, şartları taşıyorsa torununu, yeğenini, vb. evlat edinebilir. (Evlat edinilecek olan 18 yaşından küçükse, anne ve babasının ikisinin de rızası olmalıdır. Örneğin çocuğun anne babası boşandığı vakit, eğer çocuğun babasının rızası yoksa, çocuğun amcasının/dayısının çocuğu yani kız kardeşinin evladını evlat edinip nüfusuna alabilmesi mümkün değildir.)

Evlatlık evlat edinenin nüfusunda kayıtlıdır. Halk arasındaki “nüfusuna almak” deyimi hukuki değildir, evlat edinmek için kullanılabildiği gibi babası belli olmayan bir çocuğun annesiyle ya da evlilik dışı doğmuş olan kendi çocuğunun annesi ile evlenerek o çocuğu kendi nüfus kütüğüne kaydettirmek için de kullanılır. İkincisinin hukuki karşılığı “tanıma”dır, evlat edinme değil.

Evlatlık mirasçı olur mu?

Evlat edinenin mirası bakımından evlatlığın öz çocuktan hiçbir farkı yoktur, mirasçısıdır. İlginç olan şudur ki, tam tersi mümkün değildir. Evlatlığın mirasçılığı tek taraflıdır. Evlat edinen, evlat edinilenin mirasçısı olmaz.

Ayrıca, evlat edinilen, evlat edinenin akrabalarının mirasçısı değildir. Örneğin evlat edinenin başka bir çocuğu varsa, evlat edinilen o diğer çocuğun yasal olarak kardeşidir, ancak mirasçısı değildir. Benzer şekilde, evlat edinenin babasının mirası, evlat edinenin öz çocuklarına kalır ama evlat edindiği çocuğuna kalmaz.

Bu durumları değiştirmek için vasiyetname yapılabilir.

Evlatlık İlişkisinin Kaldırılması ve Mirasçılıktan Çıkarma

Şartlar sağlanmadan bir şekilde evlat edinmeye dair mahkemenin karar verdiği anlaşılırsa, ilişkinin kaldırılmasını istemek ancak kaldırılma sebebinin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, her halükarda ise 5 yıl içinde istenebilir. Kaldırma evlatlığın menfaatlerini ağır ölçüde zedeleyecekse kaldırma kararı verilmeyedebilir.

Normal soybağındaki mirasçılıktan çıkarma (halk arasındaki deyimiyle evlatlıktan red) halleri evlatlık için de geçerlidir. Mirasçılıktan çıkarma, ölüme bağlı tasarruf şeklinde, yani vasiyetname ve miras sözleşmesi şeklinde yapılabilir.

Manevi Tazminat

Evlatlık verilmiş olmadan ötürü, evlatlık verilenin biyolojik ebeveyninden sevgi ve bakım görmediği için manevi tazminat isteyebilip isteyememesi tartışmalıdır. Aynı şekilde evlatlık bağının mahkeme kararıyla kaldırılması halinde, evlat edinenin ve edinilenin birbirlerinden manevi tazminat isteyip isteyemeyeceği de tartışmalıdır. Her iki yönde de mahkeme kararları vardır, birlik yoktur. Şahsi kanaatim, her iki halde de somut olayın durumuna bağlı manevi tazminat istenebileceğidir.

Bir çocuğun hayatını iyileştirmek

İnsan, evlat edinmek ile bir çocuğun ruhunu sevgi ile besler, geleceğini inşa eder, ona sırf insan olduğu için iyi koşullarda yaşama hakkı olduğunu gösterir... Netice bu olacak ise, hukuki meseleler ne kadar meşakkatli olsa da halledilir.

*  İSİMSİZ YORUMLAR YANITLANMAZ.

*  Değerli yorumlarınız ve sorularınız onaydan geçtikten sonra yayınlanır ve yanıtlanır. Yorumun aşağıda görünmesi ve altına yanıtın girilmesi birkaç gün sürebilir, ara sıra kontrol ediniz.

*  ÜCRETSİZ SORU SORMA PLATFORMU DEĞİLDİR. Blog altındaki yorumlarımız genel fikir verme amaçlı olup, olaya özgü danışmanlık değildir. Sorularınızın yanıtlanması genel olarak hukuki bir imkanın olup olmadığı şeklinde olacaktır. Sorunuz yayınlanmadı ise yazı metninde açıkça yanıtı bulunması sebebiyle olabilir. Birkaç defa aynı yönde yanıtlanmış sorular ile tamamiyle aynı olan sorular sorulduğunda da yorumunuz yayınlanmaz. 

*  Önemli not: Telefonla soru yanıtlama gibi bir hizmet vermemekteyiz. Whatsapp"tan ya da sosyal medya hesaplarından da danışmanlık vermemekteyiz. Danışmanlık ücreti, doğru yorum ve emeğin karşılığıdır. Yüzyüze görüşmek için randevu alabilirsiniz. İzmir dışında iseniz, ücretli online danışmanlık hakkında sadece bilgi almak için dahi [email protected] "ye mail gönderebilirsiniz.