İş Hayatında Cinsiyet Ayrımcılığı

İşverenlerin, iş ilişkisinde dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel tercih, engellilik, siyasal düşünce ve benzeri sebeplerle ayrımcılık yapması yasaklanmıştır. Buna rağmen en sık rastlanan ayrımcılık sebebi cinsiyettir denilebilir. Çalışanlara iş sözleşmesinin uygulanmasında ve sona ermesinde cinsiyet veya bunun bir sonucu olan evlilik ya da gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapılamaz.

Kadınların karşılaştıkları başlıca ayrımcılık türleri:

-Kadın çalışanların daha geç terfi ettirilmesi ya da terfi ettirilmemesi

-Eşit işe eşit ücret verilmemesi

-Yıldırma amaçlı fazla mesailer ve gece çalışmalarının uygulanması

- İşten biri çıkarılacaksa kadın işçinin tercih edilmesi

-Evlilik ve hamileliğe karşı tutumlar

-İş seyahatlerine göndermeme, araç vermeme

-Görev tanımı dışında bulunması kaydıyla, ofis içi temizlik, mutfak işi gibi işlerin talep edilmesi

-Psikolojik baskı, ayrımcı dil (dün gece çocuk seni uyutmadı mı, vb) , hitap (kızım, tatlım vb) , etiketleme (menopozlu, çıtır, kezban vb) ve hatta cinsel taciz.

-Taciz sonrası taciz uygulayanın değil tacize uğrayan kadının görev yerinin değiştirilmesi

gibi sıralanabilir.

Erkeklerin karşılaştıkları başlıca ayrımcılık türleri:

-Aynı kıdem ve iş tanımına sahip erkeğin, kadından daha fazla “fiziksel işe” tabi tutulması (eşya taşıtma, getir götür)

-Askerlik yapmamış olmaya karşı tutumlar

-Kadın çalışanlara doğum iznini kullandıran işverenin erkek çalışanlara babalık iznini kullandırmaması

-Okul öncesi eğitim öğretmenliği, çocuk bakıcılığı ya da hasta bakıcılığında tercih edilmeme

gibi sıralanabilir.

LGBTİ bireyler ise çoğu zaman sadece cinsel tercihleri sebebiyle her türlü faaliyette başlı başına ayrımcılığa tabi tutulduklarını belirtmektedirler. Özellikle psikolojik baskı ve ayrımcı dil kullanımı, LGBTİ eylemlere katılım ya da derneklere üyelik sebebi ile işten çıkartma (yasal değildir), işyerini temsil edemeyeceği ya da işyerinin imajını kötüleştirdiği sebebiyle iş seyahatlerine göndermeme hatta sırf cinsel tercihinin “ahlaka ve iyi niyete uymayan davranış” olarak nitelenip 25/II. maddeye dayanarak (oysa cinsel tercih tek başına bu kapsama girmez, yasal değildir) işten çıkartma çok sık görülmektedir.

Ayrımcılık yasağının ihlali, işverenlere idari, cezai ve özel hukuk yaptırımları (tazminat gibi) getirir.

İşten Çıkarılınca ya da İstifaya Zorlanınca

- İşe iadenizi isteyebilirsiniz

İşten ayrımcılık yapılarak çıkarıldıysanız ve iş Kanunu uyarınca “iş güvencesi” şartlarına sahipseniz, işe iadenizi ve işsiz kaldığınız dönem için boşta geçen süre ücreti olarak 4 maaş tutarında tazminat talep edebilirsiniz.

- Ayrımcılık tazminatı

İşten çıkarıldıysanız ancak artık bu işyerinde çalışamam diyorsanız yoksun bırakıldığınız diğer haklarınız ( ücret, kıdem, ihbar vb.) dışında dört aya kadar temel ücretiniz tutarındaki bir tazminat talep edebilirsiniz, buna iş hukukunda “ayrımcılık tazminatı” deniyor. İstifaya zorlandıysanız da üzülmeyin, ayrımcılık işçi için haklı fesih sebebidir, yani istifanızı haklı bir fesih sebebine dayanarak yaptığınızdan yine haklarınızı ve ayrımcılık tazminatını talep edebilirsiniz.

- Manevi Tazminat

Yapılan ayrımcılıktan ötürü kişilik hakları zarar gören işçi, manevi tazminat da talep edebilir.

İdari Para Cezası

Uygulamada çok bilinmese de, “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu” diye bir kurum var. Bu kurum, ayrımcılık yapan işverenlere 2021 yılı için 1.963,00 TL - 29.500,00 TL arası idari para cezası kesebiliyor. Ayrımcılığa maruz kalan çalışanın ilk önce işverenine yazılı olarak ayrımcılığın giderilmesi için başvurması gerekiyor, taleplerinin işverence reddedilmesi veya 30 gün içinde cevap verilmemesi ve durumun da değiştirilmemesi halinde artık kuruma başvurulabiliyor. Kurum, başvuranın iddiasının gerçekliğine ilişkin kuvvetli emarelerin varlığını yeterli görüyor, artık işverenin ayrımcılık yasağını ihlal etmediğini ispat etmesini şart koşuyor.

Ayrımcılık Ceza Kanununa Göre Suçtur

Ayrımcılık, bir kişinin işe alınmasını ya da çalışmasını engellediği yahut işini sonlandırdığı vakit, bu durum bir suç da teşkil eder. Cinsiyet nedeniyle bir kişinin işe alınmasını, olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını engelleyen kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suç gerçek kişiler tarafından işlenebilir, dolayısıyla işveren şirketse, ayrımcılık teşkil eden kararı veren gerçek kişi yönetici, suçun faili olabilecektir.

Sendikalar ve Meslek Odalarına Şikayet

İşverenin birtakım hukuki yollara başvurulmasına rağmen cinsiyet ayrımcılığına devam etmesi durumunda, alakalı olduğu sendika ya da meslek odası varsa, oraya da durumu bildirebilirsiniz, işyeri bakımından sektördeki bilinirlik açısından sonuçları çok olumsuz olacaktır. İşverene meslek odası tarafından disiplin cezası da verilebilir.

Cinsiyet Ayrımcılığı Olmayacak Durumlar

Yargıtay, cinsiyet bakımından işverenin seçim yapmasının ayrımcılık teşkil etmesinin istisnası olarak “esaslı nedenler olmadıkça” ve “ biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça” şeklinde ifadeler kullanabilmektedir. Bu şu demektir; mesela erkek kıyafeti modelliği / katalog çekimi işi için kadın manken alınamaz. Dizi çekiminde kadının canlandırması gereken role (anne rolü gibi) erkek oyuncu alınamaz.

Kamu görevlilerinde de kamu disiplininden kaynaklı bazı özel durumlar olabilir. Örneğin Askeri Ceza Kanunu"nda eşcinsel ilişki yaşayan asker kişiler hakkında rütbelerin geri alınması ya da TSK"dan çıkarma gibi yaptırımlar öngörülmüş, Anayasa Mahkemesi"nce de bunların iptali için açılan davalarda kendi isteğiyle askeri disiplin ve mesleği seçmiş olan kişilerin bu gibi tercih ve eylemleri yapmasının askerlik mesleğinin itibarını ve birlik düzenini sarsabileceğini, bu yaptırımların kamu düzenini sağlama amaçlı meşru bir amaca dayandığını belirtmiştir. Dolayısıyla asker şahıslar için cinsel tercihten kaynaklanan cinsel davranışlar sebebiyle mesleğe son verilmesi, cinsiyet ayrımcılığı ya da hukuksuzluk yaratmayacaktır.

Toplumsal Cinsiyete Bakış

İş hayatında ayrımcılığın tamamen bitmesi, toplumsal cinsiyete bakış ile ilgilidir. Toplumda insanlar; kadınların ya da LGBTİ bireylerin de fırsat eşitliği tanındığında çaba ve başarılarıyla önemli yerlere geldiğini, erkeklerin de eğitimini aldıkları “kadın işi” olarak lanse edilen meslekleri verimli şekilde yapabildiklerini gördükçe anlayış kökten değişecektir. Herkes kendi evinin önünü süpürürse dünya tertemiz bir yer olur mantığı gibi, herkes kendi işyerinde eşitliğe dikkat ederse, herkes kendi ailesinde dahi bunu gözetirse iş hayatındaki ayrımcılık zaten otomatikman kalkar.

Kalkmadı mı? Hukuki yolları saydık.

*  İSİMSİZ YORUMLAR YANITLANMAZ.

*  Değerli yorumlarınız ve sorularınız onaydan geçtikten sonra yayınlanır ve yanıtlanır. Yorumun aşağıda görünmesi ve altına yanıtın girilmesi birkaç gün sürebilir, ara sıra kontrol ediniz.

*  ÜCRETSİZ SORU SORMA PLATFORMU DEĞİLDİR. Blog altındaki yorumlarımız genel fikir verme amaçlı olup, olaya özgü danışmanlık değildir. Sorularınızın yanıtlanması genel olarak hukuki bir imkanın olup olmadığı şeklinde olacaktır. Sorunuz yayınlanmadı ise yazı metninde açıkça yanıtı bulunması sebebiyle olabilir. Birkaç defa aynı yönde yanıtlanmış sorular ile tamamiyle aynı olan sorular sorulduğunda da yorumunuz yayınlanmaz. 

*  Önemli not: Telefonla soru yanıtlama gibi bir hizmet vermemekteyiz. Whatsapp"tan ya da sosyal medya hesaplarından da danışmanlık vermemekteyiz. Danışmanlık ücreti, doğru yorum ve emeğin karşılığıdır. Yüzyüze görüşmek için randevu alabilirsiniz. İzmir dışında iseniz, ücretli online danışmanlık hakkında sadece bilgi almak için dahi [email protected] "ye mail gönderebilirsiniz.