İşyerindeki Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbing, bir veya birkaç kişiye sistematik ve ahlak dışı bir iletişim yöneltilmesi ile ortaya çıkan bir psikolojik terör olarak tanımlanabilir. Taciz, sindirme, laf sokma, bıktırma, işine engel olma, yorma gibi birçok şekilde olabilir. Mobbinge karşı ne yapılabilir? Mobbing nasıl ispat edilir?
Yasalara Ve Kararlara Göre Mobbing Mi, Değil Mi?
Hukuki süreçlere geçmeden evvel durumun yasalara ve mahkeme kararlarına göre mobbing olarak kabul edilip edilmediğini tespit etmek gerekiyor, aksi takdirde yasal süreç aleyhinize sonuçlanabilir. Yasa ve kararlara göre mobbing ölçütleri şunlar: belirli kişi ya da kişilere yönelik, kasten ve sistematik yapılıyor olmalı, yıldırma gibi belirli bir amaç taşımalı ve mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar oluşmuş olmalı. Herkese aynı olan bir yaklaşım, baskılanma hissi uyandırsa bile mobbing değildir, bir ya da birkaç kişiye yönelmiş davranışlar bulunmalıdır. Görevle ilgili ya da kişisel noktalara yönelik olabilir ancak muhakkak işyerinde gerçekleşmelidir. İşveren açısından düşünürsek, bu kriterler olmasaydı, her çatışma yaşayan çalışan işverene mobbing iddiası yöneltebilirdi. Kaldı ki işverenlerin motivasyon yükseltme amaçlı iyi niyetli yaklaşımlarını mobbing iddiasıyla yargıya taşıyan kötü niyetli çalışanlar da az da olsa vardır.
Her şeyden önce mobbing, Medeni Kanunun m.23 vd hükümlerince kişilik haklarına saldırıdır. Borçlar Kanunu"nun işçinin kişiliğinin korunması başlığını taşıyan 417. maddesi doğrudan mobbinge yöneliktir. Mobbing, Ceza Kanunu kapsamında suç teşkil edebilir; cinsel taciz, tehdit, hakaret, şantaj, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali, ayırımcılık suçu, haberleşmenin gizliliğini ihlal, özel hayatın gizliliğini ihlal suçu gibi...
Mobbinge uğrayan kişi, şartları varsa maddi (tedavi gideri gibi) ve manevi tazminat isteyebilir.
İşvereni Bilgilendirmek Gerekir
Mobbingi yapan işveren dışında kişilerse, işveren durumdan bihaber olabilir. Yöneticiyle konuşmak, insan kaynaklarına yazılı başvuruda bulunmak, dilekçeniz alınmaz ya da gereği yapılmazsa ihtar çekmek gerekebilir. Bunlar birkaç çalışanca toplu yapılırsa daha etkili olur.
İşyerindeki bir çalışan diğer bir çalışana mobbing uyguluyorsa Borçlar Kanunundaki haksız fiil hükümlerine göre sorumlu olur. Bu çalışan, İş kanununa göre işveren vekiliyse (örneğin genel müdürse) onun haksız fiillerinden doğrudan işverenin kendisi de sorumludur. Ayrıca mobbing uygulayan çalışan işveren vekili olmasa da, zaten işverenler Borçlar Kanunu"nun m.66 uyarınca çalışanlarının meydana getirdikleri zarardan sorumludurlar. Ancak sıradan çalışanlar bakımından İş kanunu m.24 gereğince, mobbinge uğrayan çalışanın kendisine durumu bildiriminden sonra gerekli önlemleri alan ve yahut ne önlem alırsa alsın bu duruma mani olamayacağını ispat eden işveren sorumluluktan kurtulabilecektir.
İşverenin çalışanlarının eylemlerinden bu sınırlı sorumluluğu karşısında, doğrudan mobbingi yapan çalışana karşı hukuki aksiyon almak ve ispat etmek daha kolay olabilir.
Mobbing Kaynağı İşveren İse...
Eğer mobbingi işveren yapıyorsa, durum daha da can sıkıcıdır.
İşverenin mobbingi, çalışan için haklı fesih hatta derhal fesih sebebi teşkil ediyor olabilir.
İş Kanunu m.5 uyarınca işveren çalışanları arasında ayrım yapamaz, eşit davranma yükümlülüğü altındadır. Mobbing yapan işveren bu yükümlülüğünü ihlal eder, duruma göre çalışan ayrımcılık tazminatı, kötüniyet tazminatı ya da haksız fesih tazminatı talep edebilir. Tazminat istemiyle mahkemeye başvurmak ya da ceza davası açılması için suç duyurusunda bulunmak yani davalaşmak, genelde istifa edildiğinde ya da işten çıkarılındığında yapılır, çalışırken yapılırsa dava açıldı diye iş ilişkisi incelip kopabilir. (Oysa ki çalışanın dava açması işveren için bir haklı fesih sebebi değildir.) Eğer işten çıkmak istemiyorsanız ya da devam etmek zorundaysanız, dava ve tazminat talepleri yerine işverenin mobbing bakımından denetlenmesini sağlamak adına yapabileceğiniz yasal bir ihbar yolu mevcut. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 2011/2 sayılı İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi ile Alo 170 hattının kurulmasını sağlamıştır. Yapılan ihbarlar ve inceleme taleplerinde kimliğiniz gizli tutulur. İşyeriniz çok küçük bir işyeri değilse, tahminlerle itham edilmeniz söz konusu olmaz. Bu hat sadece mobbing değil, ücretlerin sigortaya az bildirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması gibi birçok konuda da işlevseldir. Bunun gibi BİMER, CİMER, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri"ne şikayetler yapmak da etkili olabilir.
Mobbing Nasıl İspatlanır
En zor kısım da bu. Öyle ya, mobbing çoğu zaman göstere göstere yapılmıyor. Nasıl ispatlayacağız?
Kötü niyeti ya da ayrımcılığı ispat yükü çalışanda, haksız fesihde ise feshin haksızlığını ispat yönünden yük çalışanda ancak feshin haklı sebebe dayalı olarak yapıldığını ispat yükü işverendedir. Yargıtay, tıpkı haksız fesihteki gibi mobbingin gerçekleştiği konusunda çalışanın ispat yükünün olduğu kadar gerçekleşmediği yönünde işverenin de ispat yükü olduğunu kabul etmektedir. Hatta çalışanın ispat yükünün kuşku uyandıracak şekilde olmasını yeterli bulmakta ancak işverenin ispat yükünü daha katı kıstaslarla incelemektedir.
Tanık. Mobbing teşkil eden davranışlara tanıklık yapacak kişiler varsa biraz rahatlayın. Genelde işveren mobbinginde iş arkadaşı olan çalışanlar birbiri lehine tanıklık ederler. Ancak sadece siz işten çıkarıldıysanız, ya da hiçbiriniz henüz çıkarılmadıysanız, işyerinde çalışmaya devam edenler tanıklık etmekten çekinebilirler. Tanıklık ettiler diye mobbinge maruz kalma korkuları olabilir.
Psikolojik destek almanız, ilaç kullanmanız gerektiyse, psikiyatriden alacağınız rapor, reçete ve diğer işlemleri (görüşme randevusuna dair belge gibi) mobbinge uğradığınıza dair delil olarak sunabilirsiniz. Aynı şekilde mobbingin başladığı zaman ile paralel olarak aşırı kilo kaybı ya da kilo alma gibi sağlık değişimlerini tespit eden bir diyetisyenin düzenlediği bir rapor ya da aşırı saç dökülmesi olmuş olup dermatolojiden alınan bir rapor da mahkemeye sunulabilir. Boşanmanız mobbing ile paralel bir dönemde olmuşsa ve boşanma dosyasında geçimsizlik sebeplerinin işyerinizdeki stresle psikolojinizin sağlıksızlaşmasından kaynaklandığına dair ifade ve beyanlar varsa bu bile mobbing konulu bir davada lehinize delil olarak gösterilebilir.
İşyerinin kendi kamera kayıtları da delil olabilir. Mahkeme ya da savcılık istediği takdirde işveren kayıtları sunmak zorundadır. İşveren kamera kayıt almamış, bozuktu, vs derse bu durum delilleri karartmakta olduğuna yorumlanabilir.
Zamansız ya da art arda telefon aramaları olduysa bunlara ait dökümü telefon operatörünüzden alabilirsiniz. (Mahkeme kararı olmadan içerik tespiti yapılamamaktadır.)
Sosyal medya mesajlaşmaları, e-postalar, fotoğraf ve videolar gibi belgeleri özel hayatın gizliliğini ihlal suçu oluşturmayacaklar ise kullanabilirsiniz. Tıklayarak" Whatsapp mesajları delil olur mu? " konulu yazımızı okuyabilirsiniz. Bunları dava dosyalarına sunmadan önce mutlaka bir hukukçuya danışmanızı tavsiye ederim.
* İSİMSİZ YORUMLAR YANITLANMAZ.
* Değerli yorumlarınız ve sorularınız onaydan geçtikten sonra yayınlanır ve yanıtlanır. Yorumun aşağıda görünmesi ve altına yanıtın girilmesi birkaç gün sürebilir, ara sıra kontrol ediniz.
* ÜCRETSİZ SORU SORMA PLATFORMU DEĞİLDİR. Blog altındaki yorumlarımız genel fikir verme amaçlı olup, olaya özgü danışmanlık değildir. Sorularınızın yanıtlanması genel olarak hukuki bir imkanın olup olmadığı şeklinde olacaktır. Sorunuz yayınlanmadı ise yazı metninde açıkça yanıtı bulunması sebebiyle olabilir. Birkaç defa aynı yönde yanıtlanmış sorular ile tamamiyle aynı olan sorular sorulduğunda da yorumunuz yayınlanmaz.
* Önemli not: Telefonla soru yanıtlama gibi bir hizmet vermemekteyiz. Whatsapp"tan ya da sosyal medya hesaplarından da danışmanlık vermemekteyiz. Danışmanlık ücreti, doğru yorum ve emeğin karşılığıdır. Yüzyüze görüşmek için randevu alabilirsiniz. İzmir dışında iseniz, ücretli online danışmanlık hakkında sadece bilgi almak için dahi [email protected] "ye mail gönderebilirsiniz.
Merhabalar, ben bir villa sitesi projesinde Güvenlik görevlisi olarak uzun yıllardır çalışmaktayım. Sitemizin servis işini yapan şoför ile daha önce sorun yaşayan arkadaşlar oldu. Hatta bir tanesi işten atıldı. Aynı şoför vardiyaları her gün geç değiştirmesi yüzünden mağduriyet yaşıyoruz. Bununla ilgili kendisine neden geç geliyorsun, hakkımıza giriyorsun, hakkımı helal etmiyorum dediğimde; servisin içinde başka arkadaşlarda tanık, bana yüksek sesle bağırarak; " sizin hakkınızı yiyenin A….. Koyarım lan, ben site yönetimi ile anlaştım, başka yerden proje aldım git nereye şikayet edersen et. " diyerek karşılık verdi. Ettiği küfür çok zoruma gitti. Site yönetimi toplantısında site müdürü bize sıkıntısı olan var mı? diye sorduğunda bu konuyu anlattım. Site müdürüne şoför bizimle nasıl küfürlü konuşur bu desteği nereden alıyor dediğimde, site müdürü aynen şu cevabı verdi; o ihalede en düşük teklifi verdi o yüzden böyle davranıyor dedi. Bu olaydan sonra başka bir güvenliğe yine serviste ana avrat küfür etti. Biz derdimizi anlattığımız toplantıda bu konulardan suçlu bulunduk. Üstüne birde savunma istediler. Savunmamı yazdım ve örneğini aldım. Resmen site servis şoförü üzerinden mobbing uygulanıyor. Bize küfreden şoförle her gün aynı arabada gelmek zorundayız. Kavga etsek işimizden olacağız. İşi bıraksak mağdurken yine bize olan olacak. Tanık ve olay tutanağı elimizde var. Şuan elimiz kolumuz bağlı. Hem küfür yiyoruz ve bunu kabullenmemiz isteniyor. Ne yapabiliriz? Teşekkürler.
Murat bey zor bir durum. Siz yapılması gereken ilk şeyi yaparak site müdürüne durumu bildirmişsiniz. Normal şartlar altında durumun çözülmesi en azından azalması beklenirdi, ancak sizde daha da coşmuş. Yapılabilecek şey bu şoför kişi hakkında hakaret ve tehdit suçlarından cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunmak olabilir ancak bu mobbingin dozunu arttırabilir. İşinizden de olabilirsiniz. Bunu yaptığınızda işinizden edilmeniz ELBETTE hukuki bir durum olmayacak. Ancak Türkiye'de iş davaları ne yazık ki 2 yılın üzerinde sürdüğünden, siz alacaklarınızı alana ya da işe iade edilme yönünde mahkeme kararını alana kadar mağdur olduğunuzla kalabilirsiniz. Site yönetimi bir devlet kurumu olmadığından CİMER şikayeti işe yaramayacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının oluşturduğu 2011/2 sayılı İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi gereğince Alo 170 hattını arayıp ihbarda bulunmak düşünülebilir ancak bu o kişiyi değil işvereniniz olan kişileri ve site müdürünü daha çok strese sokacaktır, o yüzden sizin durumunuz için çok iyi bir yol olmayabilir. Suç duyurusunda bulunmak bakımından karar sizin.
Aylin hanım merhabalar İşyerimde ağır mobing altındayım Bir fabrikada Yönetici Asistanlığı yapıyorum. patronum beni görmezden geliyor ve bana iş vermiyor başkasından istiyor beni yok sayıyor Konuşmak istediğimde benmle konuşmuyor kale almıyor Bu konuda avukat birkaç arkadaşıma danıştım fakat mobingi ispatlamam gerekiyormuş. Bu mümkün değil çünkü ordaki hiçbir arkadaşım buna şahit olduğunu söylemez çünkü işlerinden olurlar. Adam durup dururken beni işimden edecek ortada birşey yokken bana eziyet ediyor ve benm çıkmamı bekliyor bir yıldır orda çalışıyorum az da olsa kıdem tazminatım var bana yapılanlar yanlarına kâr kalsın da istemiyorum 😔ne yapacağımı bilemiyorum yardımcı olabileceğiniz bir durum olursa dönüş yaparsanız çok sevinirim Teşekkür ediyorum
Merhaba Özge hanım. Diğer meslektaşlarımla aynı şeyi ben de size söylemek zorundayım, mobbing in ispatlanabilir olması gerekmekte, başka bir yol ya da yöntem yok. Yazıda da "Kötü niyeti ya da ayrımcılığı ispat yükü çalışanda" diyerek kastettiğim budur. Sizin de dediğiniz gibi işyerinden kişiler şahitlik yapmayacağı (yapAmayacağı) için ispatı imkansıza yakındır. Toplumdaki çalışanların yarısı sizin gibi bu sıkıntıdan muzadiptir. Canınıza tak edip de çıkmakta kesin kararlı olursanız, bunu işverene bildirdikten sonra bir süre daha çalışmanız gerekiyor, yani işverene süre vererek çıkacağınızı ihbar etmekle yükümlüsünüz, buna dikkat ederek çıkmaktan başka çözüm yok.
Merhabalar,ben özel sektörde part time öğrenci olarak çalışan bir işçiyim.Marka dünya çapında isim yapmış bir şirket.Yaklasik 1 senedir ağır mobing görüyorum.Bunu ilk başta konuştum fakat diğer yoneticiyle sizi yuzlestiricem diyip bir kafede göz dağı vererek konuşma gerçekleşti.Bana sen bize kendini yanlış tanitmissin,sen olgun biri değilsin,yalan soyluyosun,iletişim problemin var,herkeste böyle şeyler yaşayabilir gibi şeyler söylendi.Uzun süre sustum fakat bunun ardı arkası kesilmedi.Cok yakın bir zamanda ise Whatsapp'tan gruba attiklari mesaja geç cevap vermişim diye feedback adi altinda ayar cekilmeye ustune ustluk hafta sonu izin istedigim icin kime sordun da izinli olmak zorundayim gibi seyler yazdin dendi guldum gectim fakat mücadele etmekten de yoruldum.Calisanlarin cogu da bu tur seyler yasiyolar fakat kimse sesini cikartmiyo sahit dahi olmak istemiyorlar.Insan kaynaklarına şikayet edip etmemek konusunda kararsızım ve bu mobing asla durdurak bitmiyo bakışlar imali sözler,laf sokmalar sürekli devam ediyor.Ne yapacağımı bilmiyorum.Sikayet etmeli miyim?Cevap verirseniz çok sevinirim, teşekkürler.
Tuğçe hanım, hukuki olarak tavsiyem elbette insan kaynaklarına şikayette bulunmanız olacaktır. Yazılı yani bir dilekçe ile. FAKAT, herşey hukuka uygun yürümemekte. Yapılması gereken bu ancak bu tip bir şikayette bulunduktan sonra hukuksuz şekilde işten çıkarılan çok fazla kişi oluyor. İnsan kaynakları çalışanları yöneticilerle "yakın" olabilir. İşinizden olma ihtimalini göze alarak bunu yapmak durumundasınız. Ya da yapmayacaksınız. İşten çıkarılmaz ancak insan kaynaklarına şikayetinizden sonra mobbingin dozu daha da artarsa, Alo 170'i arayarak şikayette de bulunabilirsiniz. Şikayet ettikten sonra bir sebep "üretilerek" işten çıkarılır iseniz durumunda, elbette haksız şekilde olmuş olacağından dava açılabilir. Ancak dava en az 2-3 yıl sürecektir. Tüm bunları göz önünde bulundurarak, çalıştığınız yerdeki insan kaynaklarının yapısını da siz bileceğinizden , siz karar verin.